Na naszą opinię na temat przemocy ma wpływ wiedza oraz mity i stereotypy, ta mieszanka może spowodować, że powstają różne wątpliwości i pytania, takie jak:

Czy jednorazowy incydent przemocy się nie powtórzy? Jeśli ofiara przemocy nic nie zmienia to jest dowód, że sytuacja jej odpowiada? Gdyby dziecko było bite w domu to czy powiedziałoby o tym komuś?

Na temat przemocy w rodzinie napisano już wiele tekstów, wiele kampanii wybrzmiało już w mediach. Na pewno miało to wpływ na poszerzenie świadomości opinii publicznej na ten temat. Jednak jest to nadal aktualny temat, o którym warto pisać i mówić.

 

Przemoc w rodzinie rozumiana jest, jako “zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie lub zaniechanie skierowane ku członkowi rodziny, powodujące szkody i cierpienie oraz naruszające godność i prawa jednostki”.

Aby jakieś zachowanie uznane było za przemoc musi zwierać w sobie te 4 elementy:

Intencjonalność – oznacza celowe, zamierzone działanie. Nie dotyczy to tylko zadawania bólu i krzywdzenia. Intencjonalne działanie prowadzące do posiadania władzy, kontroli nad inną osobą, decydowania za nią również spełnia tą kategorię.

Przewaga sił – podczas przemocy zawsze ma miejsce dysproporcja sił. Ktoś jest słabszy, a koś silniejszy. Może to być przewaga fizyczna, ale również psychiczna, społeczna, czy materialna.

Powodowanie cierpienia i szkód – oprawca wyrządza szkody psychiczne i fizyczne swoim ofiarom, traktuje je bezlitośnie i niegodnie.

Naruszenie godności i praw – oprawca traktuje przedmiotowo ofiarę, ośmiesza ją, deprecjonuje, poniża. Pozbawiaj ją godności oraz podstawowych praw np. do pracy, szacunku, tajemnicy korespondencji, godziwych warunków życia, kontaktów z innymi osobami.

Z tematem przemocy związane jest wiele stereotypów i mitów. Wpływają one na nasze postawy wobec zjawiska przemocy. W tym artykule chciałabym przyjrzeć się niektórym z nich.

“Problem przemocy dotyczy wyłącznie rodzin z tzw. marginesu społecznego.”

Badania i statystyki dowodzą, że problem przemocy w rodzinie dotyka różnych rodziny, nie zależnie od statusu społecznego, sytuacji materialnej, zawodowej i wykształcenia członków rodziny.

“To był jednorazowy incydent, który się nie powtórzy.”

Rzadko zdarza się tak, że przemoc domowa to zachowanie jednorazowe. Analizowanie historii rodzin z tym problemem dowodzi, że zachowania związane z przemocą powtarzają się. Obserwację pokazują, że brak postawienia granicy i zatrzymania przemocy powoduje, że sprawca czuje się bezkarny i nasila przemoc wobec ofiary.

“Przemoc w rodzinie to sprawa rodzinna i nikt nie powinien się wtrącać.”

Przemoc nie jest sprawą rodzinną, lecz przestępstwem określonym kodeksem karnym. Jak pokazują badania 80% badanych uznaje, że bicie małżonka jest złym zachowaniem, ale tylko ¼ pytanych zadeklarowała zgłoszenie tego faktu na policję.

“Skoro ofiara przemocy nic nie robi, aby zmienić swoją sytuację, to znaczy, że jej to odpowiada. Gdyby cierpiała, odeszłaby od sprawcy.”

Przemoc wywołuje cierpienie i ból u ofiar, jednak często ofiary pomimo tego trwają dalej w relacji ze swoim katem. Przed odejściem powstrzymuje je często strach przed sprawcą, trudnościami życiowymi, z którymi wiąże się rozstanie. Przed zmianą sytuacji ofiary często powstrzymuje również działanie mechanizmów psychologicznych, które powstają w sytuacji przemocy (opis mechanizmów w kolejnym artykule dotyczącym przemocy).

“Sprawcy przemocy to osoby chore psychicznie.”

Sprawcy przemocy charakteryzują się trudnościami w radzeniu sobie z własnymi emocjami i kontrolą zachowań, niską samooceną, brakiem empatii i niską wrażliwością oraz zaburzeniami osobowości. Rzadko przyczyną przemocy jest choroba psychiczna sprawcy. Sprawca chce mieć władzę i kontrolę nad członkami rodziny, a przemoc jest tu drogą do osiągnięcia tego celu.

“Jeśli ktoś jest bity to znaczy, że sobie na to zasłużył.”

Nie ma usprawiedliwiania dla przemocy, jest ona przestępstwem. Nikt nie ma prawa krzywdzić innych osób. Mit ten pozwala usprawiedliwiać akty przemocy i zwalnia z odpowiedzialności sprawców.

“Gdyby ofiara bardziej się starała, byłaby lepszą żoną i matką, nie dochodziłoby do przemocy.”

Ofiara przemocy często próbuje zadowolić sprawcę, mając nadzieję, że jak się dostosuje do jego oczekiwań, on nie będzie jej krzywdził. Ofiary mogą na przykład przestać się spotykać ze znajomymi i wychodzić z domu, mając nadzieję, że wtedy sprawca nie będzie stosował przemocy. Sprawca natomiast zawsze znajdzie powód, aby usprawiedliwić przemoc. Obrazują to doskonale slogany z kampanii przeciw przemocy “Bo zupa była zasłona”, “Bo była zbyt atrakcyjna”, “Bo musiał jakoś odreagować”. Za przemoc zawsze odpowiedzialny jest sprawca, a nie ofiara.

“Gdyby dziecko było bite, miało problemy w domu – powiedziałoby o tym.”

Dzieci, które są ofiarami przemocy często są zastraszane przez sprawcę, “jeśli powiesz coś komuś, to tata pójdzie do więzienia”, “Jeśli się ktoś dowie zabiorą cię do domu dziecka”. Dzieci ofiary często nie chcą rozmawiać o sytuacji w domu, zaprzeczają problemowi, idealizują opiekunów. Takie dzieci  mogą zachowywać się agresywnie wobec rówieśników albo mogą być nadmiernie wycofane z kontaktów z nimi, zamknięte w sobie.

“Bite dzieci wyrosną na porządnych ludzi.”

Badania pokazują, że sprawcy przemocy często w dzieciństwie również byli jej świadkami bądź ofiarami. Coraz częściej dzięki kampaniom społecznym, słyszymy, że klaps jest przemocą wobec dziecka. Bite dziecko uczy się, że siła i agresja jest drogą do uzyskania szacunku. Ofiary przemocy w dzieciństwie zmagają się z różnymi trudnościami w życiu dorosłym takimi jak zaniżona samoocena, trudności w kontaktach z innymi ludźmi, dolegliwości psychosomatyczne oraz wiele innych. Ofiara przemocy w dzieciństwie nie zawsze będzie sprawcą w życiu dorosłym. Agresja może być zahamowana dzięki wewnętrznym zasobom lub przy pomocy innych dobrych dorosłych, których spotka dziecko na swojej drodze.

 

Bibliografia

Browne, K., Herbert, M. (1999). Zapobieganie przemocy w rodzinie. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna.

Mellibruda, J., Durda, R., Salal, H.,D. (1998). O Przemocy domowej. Poradnik dla lekarza pediatry. Warszawa, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Michalska, K., Jaszczak-Kuźmińska D. (2007). Przemoc w rodzinie. Warszawa, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.