Dorosłe dzieci alkoholików, są to osoby, które wyrastały w rodzinie, gdzie jeden lub obydwoje rodzice nadużywali alkoholu. W literaturze na temat alkoholizmu i DDA można znaleźć informację na temat tego, że wychowywanie się w rodzinie z problemem alkoholowym predysponuje do pewnych problemów w dorosłym życiu.

Aktualne badania jednak pokazują, że nie ma istotnych różnić między DDA, a osobami wzrastającymi w rodzinach, gdzie obecne były inne dysfunkcje takie jak hazard, przemoc, poważna choroba somatyczna itd. Wydaje się to być związane z, pewnym nieprawidłowym rodzajem więzi, który występuje w rodzinach dysfunkcyjnych.

Nagłośnienie „spraw DDA” oraz wpływu uzależnienia na aktualne problemy Dorosłych Dzieci Alkoholików swego czasu spowodowało, że osoby te zaczęły szukać dla siebie pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej. Często w gabinecie podczas pierwszych konsultacji można usłyszeć zdanie: „Przyszłam tu, bo jestem DDA…” lub „Zgłosiłem się na terapię, bo znalazłem informację o DDA”. Ponadto oferta ośrodków psychoterapeutycznych, często zawiera psychoterapię grupową i indywidualną właśnie dla DDA. Pomimo, że jak wcześniej wspomniałam wokół terminu DDA jest wiele kontrowersji, ponieważ podobne problemy mają dorosłe osoby wychowujące się w domach gdzie była inna dysfunkcja, pisanie o DDA oraz ich problemach wydaje się być nadal ważne, jeśli pomogłoby komukolwiek zrobić ten pierwszy krok i zgłosić się po pomoc.

Wspólne doświadczenia DDA wynikają z podobieństw w funkcjonowaniu rodziny, w której jeden rodzić lub obydwoje są uzależnieni.Do najczęściej spotykanych problemów DDA wg. Cermak i Rutzky (1998) można zaliczyć:

  • Lęk przed utratą kontroli

DDA starają się utrzymać kontrolę nad swoimi uczuciami i zachowaniem. Osoby te próbują również sprawować kontrolę nad uczuciami i zachowaniem mi innych osób. Dziecko, które mieszka z rodzicem uzależnionym, nie ma wpływy na tą sytuacje. W tej stresogennej domowej atmosferze stara się odwrócić sytuację, żeby poczuć, że ma na coś wpływ i zaczyna przejmować odpowiedzialność za swojej otoczenie. Utrzymywanie kontroli związane jest lękiem o to, że jeśli nie będą wszystkiego kontrolować ich sytuacja życiowa ulegnie pogorszeniu. W konsekwencji DDA mogą się skarżyć na skrępowanie życia emocjonalnego oraz trudności w kontaktach z innymi ludźmi.

  • Lęk przed uczuciami

Kontrola nad własnymi uczuciami była niezbędna do przetrwania w domu gdzie przeżywało się silne, skrajne emocje. Skrywanie swoich uczuć może powodować z czasem, że coraz trudniej je odczuwać i wyrażać. W rezultacie odczuwanie silniejszych emocji może zacząć budzić lęk i być odbierane, jako utrata kontroli nad uczuciami. Tłumienie uczuć ma jeszcze inne konsekwencje, takie jak brak możliwości korzystania z informacji, którą niesie ze sobą emocja. Na przykład złość informuje nas, że ktoś przekracza nasze granice. Może to powodować pozostawanie w niekorzystnej sytuacji, która jest źródłem nieprzyjemnych stanów emocjonalnych.

  • Lęk przed konfliktem

Konflikt DDA kojarzy się z sytuacją domową, gdzie często towarzyszyła mu przemoc psychiczna lub fizyczna. Konflikty prawdopodobnie nie były rozwiązywany w konstruktywny sposób i kończył się emocjonalnym lub fizycznym opuszczeniem.  W związku z tym krytyka, złość lub stanowczość budzi lęk. W konsekwencji tak osoba może poszukiwać aprobaty innych osób oraz być nadto uległą, aby nie wywołać konfliktu.

  • Nadmierne poczucie odpowiedzialności lub nadmierna nieodpowiedzialność

Nadmierna wrażliwość na potrzeby innych związana może być z tym, że w dzieciństwie DDA szybko reagowało na potrzeby swoich rodziców, których byli skoncentrowani, albo na piciu alkoholu albo na radzeniu sobie z alkoholizmem partnera.  Dzieci z rodzin alkoholowych ze względu na swoją historię często budują swoją samoocenę na radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami. Taki schemat może prowadzić do przymusu bycia doskonałym oraz do dbania o potrzeby innych osób. Natomiast, jeśli dziecko zauważy, że bierze na siebie coraz więcej, a i tak nie ma to znaczenia dla jego rodziców, może zaprzestać wysiłków i wycofać się zupełnie. Takie wycofanie może spowodować brak zaangażowania i odpowiedzialności w pewnych sferach życia. Charakterystyczny u DDA jest brak pośredniej postawy – bycia odpowiedzialnym za siebie w zdrowy sposób.

  • Poczucie winy

Poczucie winy towarzyszy często DDA. Czują się winny za to, że nie mogą powstrzymać rodzica od picia, za sytuacje w domu. Poczucie winy doskwiera dzieciom z rodzin alkoholowych, kiedy dbają o swoje potrzeby. Aby uniknąć poczucia winy osoby takie mogą całe życie ustępować innym. Może to być spowodowane tym, że w przeszłości, były wprost obwiniane o różne rzeczy. Czasem w dziecku, którego rodzice są zajęci piciem lub radzeniem sobie z konsekwencjami picia może pojawić się poczucie, że jest one kłopotem i obciążeniem dla rodziców, co rzutuje na myślenie o sobie.

  • Niezdolność do odprężenia się i spontanicznej zabawy

Nasilona samokontrola, która pomogła przetrwać w dzieciństwie uniemożliwia spontaniczną zabawę i odprężenie się. Dorosłe Dziecko Alkoholika starało się kontrolować siebie, aby dobrze siebie zaprezentować, obserwować uważnie innych oraz, aby być w gotowości poradzić sobie z chaosem, który może się pojawić. Sytuacja rodzinna DDA nauczyła, żeby zawsze być gotowym, ponieważ nie wiadomo, co za chwilę się wydarzy.

  • Ostra samokrytyka

DDA bez względu na swoje kompetencję, mają bardzo niską samoocenę. Samokrytycyzm ma swoje źródło w krytycznych postawach rodziców. Atmosfera domowa w domu DDA często też nie sprzyja budowaniu poczucia własnych kompetencji. Dzieci są zaangażowane emocjonalnie w opanowywanie kryzysów związanych z piciem rodzica, a nie w budowaniu swoich kompetencji w innych obszarach życia, tak jak robią to rówieśnicy.

  • Trudności w utrzymywaniu bliskich relacji

Bliskie relację mogą budzić lęk w DDA, brak zaufania jest związany z wzorem relacji domowych, w których nie było przewidywalności, a dziecko czuło się często zranione, zdradzone, opuszczone i przestraszone. Brak wzorca bliskiej, ciepłej i wspierającej relacji między rodzicami nie polepsza sytuacji.  Ponadto kontakty utrudnia nasilona samokontrola oraz brak kontaktu z uczuciami, które są często obecne w bliskich relacjach. A jednocześnie bliskie, zdrowe relacje są tym, czego bardzo pragną Dorosłe Dzieci Alkoholików. Jednak brak zaufania, który często ujawnia się w relacjach DDA z innymi osobami może prowadzić do izolacji.

  • Lęk przed porzuceniem

DDA wyrastali w poczuciu bycia porzuconym, przez rodzica uzależnionego na rzecz alkoholu, przez niepijącego rodzica na rzecz załagadzania kryzysów spowodowanych piciem partnera. Konsekwencją tego może być trwanie przesadnie długo w jakimś związku, aby nie przeżyć uczucia porzucenia. Lęk ten może również spowodować, że osoby będą obawiały się wejść, w jakikolwiek związek lub po związaniu się porzucą kogoś szybko, aby samemu nie zostać porzuconym.

  • Zachowania kompulsywne

Dziecko w rodzinie, gdzie jest problem alkoholowy, często przeżywa wiele trudnych emocji takich jak lęk, smutek, złość, napięcie. Dążąc do rozładowania napięcia, nie znając konstruktywnych sposobów radzenia sobie z emocjami, może znaleźć sobie sposób, który przerodzi się w zachowanie kompulsywne. Może nałogowo zacząć jeść, pracować, grać na komputerze, może również uzależnić się od alkoholu lub narkotyków.

  • Cierpienie z powodu zalegającego żalu

W związku z tym, ze dziecko może doświadczyć wielu strat dorastając w rodzinie alkoholowej oraz że nie ma tam przestrzeni na wyrażenie uczuć związanych z tą stratą. Uczucie żalu zalega głęboko. W dorosłym życiu kolejne straty i rozczarowania przywołują uczucia z dzieciństwa. Może to spowodować ciągłe przygnębienie i trudność w cieszeniu życiem.

Trzeba pamiętać, że wspólne doświadczenia DDA oraz przedstawione wyżej problemy są pewnym uogólnieniem. Obok tych podobieństw jest także wiele różnic. Każda osoba jest jedyna w swoim rodzaju, posiada swoją osobowość, temperament, swój sposób przeżywania i wychowywała się w innych warunkach. W rodzinach niektórych osób alkoholizm był ukrywany, w innych mówiło się o nim otwarcie. Niektóre osoby wychowywały się w dostatku inne z biedzie. Niektórzy wzrastali w nie pełnych rodzinach z powodu rozwodu, śmierci, inne rodzinny trzymały się cały czas razem. W niektórych rodzinach była przemoc, a w innych poza alkoholem inne uzależnienia.

Ważne jest, aby pamiętać, że nie każda osoba wychowująca się w rodzinie alkoholowej boryka się z wymienionymi wyżej problemami, sprawa ta jest złożona. Ma na nią wypływ wiele czynników, takich jak osobowość dziecka, temperament, różne czynniki środowiskowe na przykład posiadanie dostępnego „dobrego dorosłego” innego niż rodzic i wiele innych.

Bibliografia:

Cermak T. L., Rutzky J. (1998). Czas uzdrowić swoje życie.Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Hellsten T., (2008) Wsparcie dla dorosłych dzieci alkoholików. Łódź: JK.

Woititz J. K., (1992) Dorosłe Dzieci Alkoholików. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości.