O definicji stresu, jego objawach oraz skutkach pisaliśmy tutaj. Kolejnym, szalenie ważnym aspektem jest teraz sformułowanie odpowiedzi na pytanie: jak sobie z nim radzić w życiu? Radzenie sobie ze stresem jest kluczem do kontroli nad sobą. Temat jest tym bardziej aktualny, ponieważ od dłuższego czasu dokucza nam pandemia, która stanowi silny czynnik stresogenny.
Nasz organizm, otrzymując ostrzegawczą „dawkę” stresu, podejmuje pewną aktywność.
W zależności od człowieka, mogą to być trzy różne aktywności.
Radzenie sobie ze stresem skoncentrowane na problemie (instrumentalna)
Występuje wówczas, gdy mam świadomość, że mogę usunąć źródło stresu. Przykładowo, gdy jestem przeziębiona, idę do lekarza. Następnie stosuję się do jego zaleceń, bo chcę jak najszybciej wyzdrowieć. Jest to próba zniwelowania stresu konkretnymi działaniami.
Radzenie sobie ze stresem skoncentrowane na emocjach (regulacyjna)
Aktywność regulacyjna ujawnia się najczęściej w sytuacjach niekontrolowanych, nieprzewidzianych. Przy fali objawów stresu próbuję opanować negatywne emocje. Akceptuję fakt, że nie mam wpływu na daną sytuację. Staram się zatem do niej dostosować, jednocześnie poprawiając sobie nastrój zjedzeniem czekolady, gorącą kąpielą lub po prostu uciekając od problemu.
Radzenie sobie ze stresem skoncentrowane na znaczeniu
Radzenie sobie ze stresem skoncentrowane na znaczeniu w świetle psychologii jest świeżą funkcją. Dotyczy, najkrócej mówiąc, pozytywnego przewartościowania. W sytuacji stresującej staram się ujrzeć jej korzystne skutki: odkrywanie możliwości osobistego rozwoju, docenienie życia, dostrzeganie, że mój wysiłek pozytywnie wpływa na innych. Podejmuję konkretne działania. Wyznaczam realistyczne cele, np. wiem, że nie zatrzymam choroby, ale mogę uczynić ją bardziej znośną. Siłą przebicia jest kreowanie pozytywnych zdarzeń, na przykład pójście do kina, spontaniczna wycieczka, spotkanie ze znajomymi. To pozwala „oderwać” myśli od problemu.
Sposoby radzenia sobie są próbą
Owe trzy sposoby radzenia sobie ze stresem zawsze są próbą. Rezultatem może być satysfakcja z rozwiązania problemu i towarzyszące temu pozytywne emocje. W przypadku niepowodzenia cykl radzenia sobie uruchamiany jest ponownie. Wówczas znów pojawia się stres i emocje negatywne. Owe zależności uwzględniła amerykańska psycholożka Susan Folkman. Jej model radzenia sobie ze stresem przedstawiamy poniżej.
Dobrym przykładem jest obecna sytuacja pandemiczna. Od ponad roku wywołuje w nas wszelkie możliwe przejawy stresu: poczucie lęku, strachu, złości, gniewu, niepewności, niestabliności…Co chwilę wpadamy w ten sam zestaw emocji, tracąc perspektywę zmiany na lepsze.
Stres w czasie pandemii
Jak wciąż odnajdować siły w czasie pandemii, by nie stracić zdrowia psychicznego i fizycznego? Na pytanie spróbowała odpowiedzieć nasza psycholożka Marta Żukowska.
Jak skutecznie radzić sobie z „pandemicznym” stresem?
Pandemia jest zjawiskiem, którego nie jesteśmy w stanie kontrolować i przewidzieć. Oczywiście ważne jest dbanie o to, na co mamy wpływ – dezynfekcja, noszenie maseczek, unikanie zatłoczonych miejsc, jednak działania te nie dają nam gwarancji, że pozostaniemy zdrowi. W tej sytuacji najbardziej korzystną strategią jest więc skupienie się na emocjach. Akceptując fakt ograniczonego wpływu na sytuację, przestaję tracić energię na walkę z nią, a swoją uwagę mogę skoncentrować na jak najlepszym dla mnie zaadaptowaniu się do nowych warunków i zatroszczeniu się o siebie adekwatnie do potrzeb, które u siebie dostrzegam.
Co mogę zrobić, by nie dać się zwariować? Jakie nawyki wprowadzić, a czego unikać?
Osobiście nie jestem fanką presji na konstruktywne spędzanie czasu w trakcie lockdownu, która w moim poczuciu była wszechobecna w mediach społecznościowych szczególnie na początku I fali pandemii. Podziwiam osoby, które były w stanie zaangażować się w tym czasie w naukę nowych języków, czy podjąć inne wyzwania. Myślę jednak, że stawiając sobie oczekiwania w tym trudnym czasie, warto uwzględnić nasze aktualne samopoczucie, możliwości i potrzeby. A gdy czujemy lęk i martwimy się o zdrowie i życie nas samych i naszych bliskich, nie zawsze mamy przestrzeń na takie wyzwania i jest to jak najbardziej w porządku. Myślę, że pomocne może być włączanie aktywności fizycznej, np. w postaci spacerów, racjonalne odżywianie, dbanie o balans pomiędzy obowiązkami a relaksem oraz utrzymywanie kontaktów z bliskimi, nawet jeśli nie zawsze może się to odbywać w formie spotkań twarzą w twarz.
Przypisy:
I. Heszen i H. Sęk (2008). „Zdrowie i stres. W: D. Doliński, J. Strelau (red.)Psychologia (2). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, cyt. za: P. Dargiewicz, „Wybrane techniki i sposoby radzenia sobie ze stresem w pracy psychologa. Zastosowanie w pracy z ludźmi”, 2009.
https://www.projektgamma.pl/strefa-wiedzy/wiki/reakcje-emocjonalne-lazarus